Heyecan verici bir seyahat: “İran”

Yazı: Murat Şahin – SecureDrive

Beni tanıyanlar bilir, evde kapının arkasında her zaman hazır bir seyahat çantam vardır. Bir seyahat fırsatı çıkar çıkmaz hazırımdır. eTohum’un kurucusu sevgili Burak Büyükdemir’de İran’da girişimcilik ekosistemini tanımaya gidiyoruz, gelir misin dediğinde bu sebeple hemen evet dedim. İran, Türk vatandaşlarına vize uygulamıyor. Bu sebeple ortaya gitmek için pasaportunuz olması yeterli. (ben ambargo hala sürdüğü için emniyete başvurup ikinci bir pasaport edindim) Gruba Hazine Müşteşarlığından üst düzey bir katılım olması da önemli bir detaydı. Nihayetinde girişimciler, yatırımcılardan oluşan sekiz kişilik bir grup yola çıkıldı. İran’ın ilk kuluçka merkezi Avatech grubun transfer, konaklama, ziyaretler vb tüm ihtiyaçları için organizasyon yapmıştı. İran, hayatım boyunca merak ettiğim bir yer olmakla birlikte ambargonun kalkması sonrasını daha da çok merak ediyordum, bu sebeple en son söyleyeceğimi ilk söyleyeyim, iyi ki gitmişiz.

Kültürel olarak birbirine benzeyen, yakın insanlarız, ülkenin bazı yerlerinde önemli bir Türkmen nüfusu var, ülke farklı etnik kökenlerin bir arada yaşaması açısından örnek alabileceğimiz bir tarihe sahip, (ne yalan söyleyeyim,  bir İslam Cumhuriyetinde ermeni girişimcilerle tanışmayı beklemiyordum) Avatech, önemli bir iş başarmış. Kurucusu Mohsen Malayeri’yi tebrik etmek gerekir. İşi gücü bırakıp, İran’da girişimcilik gelişsin diye üniversite içinde bir kuluçka merkezi açmış ve bağlantı hızı 256K olan, Facebook, Twitter’ın yasak olduğu, Google’ın ambargo uyguladığı, geçen beş yılda ekonomisi her yıl biraz daha zora giren bir ülkede internet, teknoloji girişimciliğini büyütmeye çabalıyor. Özetle dolu dolu üç günlük bir seyahat yaptık, kısaydı ancak çok şey öğrendik. Ben yakın zamanda tekrar gideceğimden eminim. İşte kısa kısa akıl defterimden notlar;

İran, para birimi Riyal, develüe olaola, bizim on yıl önceki halimizdeki milyonlu rakamlara dönmüş. Resmi para birimi riyal olmasına rağmen halk bunu 10 riyal = 1 Toman olacak şekilde kendi arasında da kısaltmış. Bu sebeple etiketlerdeki parayı akıldan çevirmek yardım almadan biraz güç olabiliyor.Paranızı havalimanında çevirmelisiniz ve tedarikli gitmelisiniz zira bol sıfırlı limiti olan kredi kartlarınız İran’da geçmiyor. Bazı otel ve acenteler Dubai vb üzerinden kredi kartı ödemelerini proses ediyorlarmış.İran’da 4G teknolojisi özellikle büyük şehirlerde var. Herkesin cebinde de mobil telefon var. Mobil penetrasyonu bizden yüksek. Sanırım bunda mobil şebekenin sabit internet sisteminden hızlı olması etkili. Havalimanında ön ödemeli bir İran hattı almak istedik ancak görevlinin ne zaman yerinde olacağı belli olmazmış☺ Şehirde de bizdeki gibi her köşe başında bir GSM shop yoktu.Otellerde de kredi kartı geçmiyor. Otellerde çok sayıda burun estetiği yaptırdığı için burnu bandajlı hanımla karşılaşmak mümkün. Tek görünen yerleri burunları olduğu için hanımlar arası rekabet pazarı çok büyütmüş. Ancak kadınların başını kapatması durumu da bizde ki kadar abartılmamış. Şekilden şekile girmeden örtünüyorlar. Çoğunun saçını görüyorsunuz. (Biliyorum onların mezhebi farklı, ancak yine de örtünme konusunda bizden daha rahat olduklarını hissettim)İran’ın Hepsiburada.com’u diyebileceğimiz Dijikala yatırım yapan ve başarı elde eden en gözde girişimcilik öyküsü olmuş. Değer 300 milyon ABD doları seviyesinde. Pazaryeri olarak konumlanmış pek çok girişimcilik örneği gördük, tanıdık.Avatech, ilk on girişimcisini mezun etmiş. İkinci on la birlikte çalışıyor. Bence gelecek vadediyorlar. Ben tanıdığım girişimcilerden ve iş yapış yöntemlerinden etkilendim.Almanya’dan, Çin’den Türkiye’den gelen ve İran’da iş yapma gayretinde olan çok sayıda iş insanı ve yatırımcı ile tanıştık. Özellikle diasporadaki İran’lılar, ülkelerinin dünya ile entegrasyonunda önemli rol oynayacaklar gibi hissettim. Başta ABD’de yaşayan İranlılar ülkelerinde yatırım fırsatları için kolları sıvamışlar.  Dijikala yatırımı da böyle bir örnek.Teknokentler yapılmaya başlamış. Ancak teknokentte olun olmayın, nitelikli iş yapan girişimci iseniz, (internet üzerinde teknoloji geliştiren, istihdam sağlayan) vergi vb avantajınız var. Bizdeki gibi teknokentte olma şartı yok.Otomotiv, inşaat, turizm, gibi alanlar ambargo sebebiyle eskimiş. Bu sebeple ambargo kalkıp ülkeye para girişi oldukça bu alanlarda büyük fırsatlar olacaktırBankalar uluslararası para transferine entegre olup, kredi kartı vb hareketi başlayınca ödeme sistemleri, kredi kartı rekabeti alanında da çokça fırsat çıkacaktır.Biz sadece Tahran’ı görebildik. 20 milyon nüfusu ile İstanbul’u özletecek bir trafik yoğunluğu var. Neredeyse kimse kurallara uymuyor. Randevularına nasıl yetiştiklerini çözebilmiş değilim. Bu alanda da önemli fırsatlar çıkacaktır.Öyle sanıyorum ki Türkiye-İran arasında en hızlı entegre olacak moda perakendecilerimiz ve gıda-restoran işi yapanlar olacaktır.İran’lı başlangıç seviyesinde girişimciler de henüz bizler gibi kendi pazarlarına odaklı hayaller kuruyorlar ancak onların gözünü dünyaya açması ülke dışında yaşayan İranlıların katkısı ile bizden hızlı olabilir.Türkiye’de havayolu endüstrisi dünyayla entegre olmuş durumda olduğundan İran’ın dünya ile ulaşımı açısından bizim için önemli fırsatlar var. Orada tanıştığımız çoğu İran’lı dünyanın diğer ülkelerine THY ile İstanbul üzerinden gidiyor.Hemen yanı başımızda yakında parası artacak, dünya ile hızla entegre olabilecek 80 milyonluk bir ülke var, ne yapıp edip şimdiden 78 Türkiye + 80 İran 158 milyonluk bir pazarla başladık demek isteyen girişimcilerin yolu açık olsun.

Sonrası Heyecan verici bir seyahat: “İran” Etohum.com Blog ilk ortaya çıktı.